Maleńkie drzwiczki rozsiane po całej Florencji.

W Toskanii, a zwłaszcza we Florencji, można dostrzec niewielkie, łukowate otwory w murach dawnych pałaców i kamienic. To buchette del vino, czyli „winne okienka”, które zaczęły pojawiać się w XVII wieku, gdy w mieście kwitła produkcja wina i gdy lokalnym kupcom oraz producentom przyszło konkurować z napływem win z północnej Europy.
Szlacheckie rody, które posiadały własne winnice, podjęły wówczas próbę uniknięcia złych skutków konkurencji (jak np. obniżenie jakości i prestiżu wina) sięgając po sprzedaż bezpośrednią, wprost z własnych pałaców - przez małe okienka.
Buchette były na tyle małe, by nie pozwolić na wejście do środka, ale wystarczająco duże, by podać przez nie butelkę lub dzban.  
Stały się jeszcze ważniejsze w okresie epidemii dżumy w 1630 roku, gdy dzięki swoim niewielkim rozmiarom umożliwiły handel przy minimalnym kontakcie fizycznym. Sprzedawano przez nie nie tylko wino, ale i oliwę czy chleb. Po zmroku okienko zamykano drewnianymi drzwiczkami, chroniąc zapasy przed złodziejami.

W kolejnych stuleciach, wraz ze zmianami w handlu i podatkach, wiele "winnych okienek" popadło w zapomnienie. Część zamurowano, inne służyły jako elementy dekoracyjne lub… skrzynki na listy. Dopiero w XXI wieku zaczęto je na nowo odkrywać.

Buchette del vino wracają do życia.

Podczas pandemii COVID-19 w 2020 roku we Florencji kilka kawiarni i winiarni wznowiło tradycję sprzedaży przez buchette, oferując nie tylko wino, ale i kawę, lody czy koktajle. Media odtrąbiły tryumfalny „powrót po czterech wiekach okienek na wino”.

Dziś w samym centrum Florencji znajduje się kilkaset takich okienek i niektóre z nich wciąż są tradycyjnie użytkowane, a lokalne stowarzyszenie Associazione Buchette del Vino zajmuje się ich dokumentowaniem i ochroną.
Każda z takich buchette ma swój indywidualny kształt — od prostokątnych po misternie zdobione łuki z kamienia pietra serena.

Spacerując po mieście łatwo je przeoczyć, bo często znajdują się dość nisko nad ziemią, niemal na wysokości pasa. Ale dla uważnych odkrywców stanowią niezwykły ślad dawnych obyczajów, łączących codzienne życie z historią epidemii i kulturą wina.

Buchette del vino są dziś miłym symbolem Florencji, rozpoznawalnym niemal tak samo szeroko, jak korytarz Vasariego czy Ponte Vecchio - tylko mniej oczywistym, a przez to jeszcze bardziej fascynującym.

Trasa „Buchette & Bella Firenze”.
Polowanie na winne okienka.

Wybierz się na wyjątkowy spacer po centrum Florencji szlakiem czynnych buchette del vino – małych okienek, które dziś znów tętnią życiem, serwując wino, kawę czy lody prosto przez mur.
Odwiedzając lokale, które ożywiły te historyczne otwory, poznasz miasto z perspektywy dawnych tradycji, a przy okazji spróbujesz smakołyków w najpiękniejszych zakątkach stolicy Toskanii.


Oto gdzie odkrywać uroki czynnych buchette del vino:

Osteria delle Donne
Via delle Belle Donne, 16R F

La Buchetta del Vino di Pitrabianca
Piazza dei Peruzzi, 5R

Cantina de' Pucci
Via de' Pucci, 4

Ristorante Buca Lapi  
(na zdjęciu tytułowym tego tekstu)
Via del Trebbio, 1r

Cantina del Gelato
Via de' Bardi, 31

Osteria San Fiorenzo
Borgo dei Greci, 1r

Fiaschetteria Fantappiè
Via dei Serragli, 47

Grande Nuti
Borgo S. Lorenzo, 22/24
 
La Buchetta Food&Wine
Borgo Santa Croce, 11R

Cafè Odeon
Piazza degli Strozzi, 8 rosso



Pasjonaci historii i miejskich ciekawostek mogą dziś poznawać buchette del vino w sposób uporządkowany i udokumentowany.
W 2015 roku powstało stowarzyszenie Associazione Buchette del Vino, którego celem jest badanie, ochrona i popularyzacja tych unikalnych otworów. Na swojej stronie internetowej (buchettedelvino.org) stowarzyszenie publikuje artykuły, fotografie i wyniki badań, a także prowadzi cyfrowy spis buchette.
Jednym z najciekawszych narzędzi jest interaktywna mapa, na której zaznaczono lokalizacje niezliczonych zachowanych okienek - od starannie odrestaurowanych po ledwie widoczne w murze. Dzięki temu spacer po Florencji może zamienić się w prawdziwe „polowanie na buchette”, łączące turystykę z odkrywaniem miejskiego dziedzictwa.

Buchette del vino w Toskanii.

Buchette del vino nie są wyłącznie florenckim wynalazkiem, choć to właśnie Florencja jest ich niekwestionowaną „stolicą” i ma ich najwięcej: 161 okienek znajduje się wewnątrz średniowiecznych murów obronnych Florencji, a kolejne 27 – poza nimi. Inne, w liczbie ok. 110, z biegiem lat zamurowano lub usunięto.

Natomiast poza granicami Florencji, w całej Toskanii, zidentyfikowano aż 115 okienek.
Gdzie jeszcze występują?

Siena – tu również znajdziesz pojedyncze przykłady, zwykle w rejonach dawnych pałaców i kamienic należących do rodzin winiarskich.
Pistoia, Prato, Arezzo, Lucca – zachowało się po kilka lub kilkanaście takich otworów, często mniej zdobnych niż we Florencji.
Mniejsze toskańskie miasteczka (np. Montepulciano, San Gimignano, Montalcino) – w tych miejscach można znaleźć okienka wbudowane w fasady starych winiarni lub prywatnych domów, szczególnie tam, gdzie wino było głównym źródłem dochodu.

Czy działają?
Na stałe i w „oryginalnym” swym przeznaczeniu - poza Florencją - buchette del vino nie są używane.
We Florencji tylko kilka lokali wznowiło sprzedaż przez buchette (szczególnie w czasie pandemii COVID-19).
W innych miastach najczęściej są to obiekty już tylko historyczne: zamurowane, zasłonięte lub traktowane jako ciekawostka architektoniczna.
W Sienie, o ile wiem, choć nie ma obecnie czynnych buchette sprzedających wino, to jednak zdarzają się tam wyjątkowe wydarzenia, podczas których stare okienka otwierają się na świat.