Elizja

Elizja to opuszczanie ostatniej, nieakcentowanej samogłoski lub całej sylaby w słowie, po którym następuje inne słowo zaczynające się na samogłoskę.
Zadaniem elizji jest ułatwiać wymowę - jest to zjawisko fonetyczne oraz występujące w piśmie. 

Regułę “elizji” w języku włoskim widać na przykładzie jej włoskiej nazwy: 

la elisione   -   l'elisione

la + elisione      -   l’elisione
una + elisione   -   un’elisione

Oto więc końcowa samogłoska rodzajnika LA/UNA zanika przed początkową samogłoską kolejnego wyrazu ELISIONE. 

Dokładnie tak jak w l’elisione / un’elisione.


l'apostrofo

Niekiedy jednak apostrof zanika i oba wyrazy łączą się w jeden, jak w wyrazach zaczynających się na a, które otrzymują przedrostek ri-, np. 

ri + addoppiare  -  raddoppiare 

W wielu przypadkach elizja jest obowiązkowa (np. dla rodzajnika articolo męskiego lo), a w innych wykluczona (gdy końcowa samogłoska jest akcentowana), np.   

z elizją:       l'amico   (lo+amico) 

bez elizji:   il caffè è buono   (il caffè) 

Niekiedy użycie elizji jest fakultatywne, czyli norma uwzględnia tak formę z elizją, jak i bez, np. 

zaimek pronome lo 

Non l’abbiamo mai visto. Nigdy go nie widzieliśmy. 
Lo abbiamo visto partire. Widzieliśmy go, jak odjeżdżał. 

Elizja dotyczy: 
rodzajników            -   articoli 
przyimków              -   preposizioni 
zaimków                  -   pronomi
przymiotników    -  aggettivi
liczebników            -   numerali

Elizja jest obligatoryjna dla rodzajnika męskiego lo przed nazwami zaczynającymi się na samogłoskę: 

lo - l’amico      l’uomo      l’apostrofo      l’esercizio

Uwaga: Dla rodzajnika męskiego un elizji nie stosuje się: un amico

Elizja jest też obowiązkowa dla rodzajnika lo z przyimkami:

dello, allo, dallo, nello, collo, sullo  

  allo    -    all’inizio                   all’utilizzo 
dello    -    dell’esercizio         dell’ambiente
nello    -    nell’uso                    nell’armadio
dallo    -    dall’interno            dall’inizio 
sullo    -    sull’argomento      sull’albero
collo    -    coll’articolo            coll’Impero Romano   

Elizję należy stosować dla rodzajników żeńskich la i una przed nazwami zaczynającymi się na samogłoskę:  

   la    -    l’amica       l’acqua       l’università     l’ora
una    -    un’amica    un’idea       un’arancia       un’ora 

Elizję stosujemy dla wyrazów współtworzonych przez una, np. 

(alcuna)         alcun'           
alcun'informazione         
alcun'azione          
alcun'idea

qualcun’altra
nessun’altra

Uwaga: Elizja nie dotyczy słówka una, gdy występuje ono jako zaimek pronome:
C'era una accanto la finestra. Była tam jakaś/jedna przy oknie.  

Elizję stosujemy także dla rodzajnika la z przyimkami: 

 
della, alla, dalla, nella, sulla, colla  

  alla    -    all’una                 all’amatriciana
della    -    dell’estate         dell’arte
dalla    -    dall’Italia           dall’uscita 
nella    -    nell’aria              nell’interpretazione 
sulla    -    sull’opinione     sull’acqua 
colla    -    coll’ipotesi        coll’arte 

Istnieją stałe i często używane zwroty z przyimkiem prostym di, w których elizja jest obowiązkowa, jak np.  

d'accordo     d’argento     d’oro     d’epoca     d’avanzo 

Inne przykłady, gdzie zwykle stosuje się elizję dla przyimka prostego di: 

d’inverno      d’autore   
d’acqua         d’arte 
d'olio            d'erba 

 

Przykłady fakultatywnego zastosowania elizji dla przyimka prostego di: 

d’essere      di essere
d'avere       di avere 
d'acqua      di acqua

Dla przyimka prostego da elizja stosowana jest rzadko, zwykle w stałych, często używanych zwrotach: 

d’altra parte       d’allora       d'altronde       d'ora in poi