Jakiego czasownika posiłkowego: AVERE czy ESSERE - używamy przy odmianie czasowników modalnych DOVERE, POTERE, VOLERE? 

Reguły rządzące doborem czasownika posiłkowego AVERE lub ESSERE wyjaśniam poniżej, a także w lekcji video dostępnej tutaj KLIK! 

Na początek przypomnijmy jednak pewną zasadę odmiany czasowników w czasach złożonych, czyli właściwie w czasach dokonanych, dotyczącą formy PARTICIPIO PASSATO, tzn. imiesłowu czasu biernego.
Gdy czasownikiem posiłkowym jest AVERE - wtedy participio passato nie wymaga dostosowania do rodzaju gramatycznego i do liczby.
          Dla obu rodzajów gramatycznych w obu liczbach:
          AVERE - dovuto, potuto, voluto

Gdy czasownikiem posiłkowym jest ESSERE - wówczas musimy dostosować formę participio passato do rodzaju gramatycznego i do liczby gramatycznej.
          Dla liczby pojedynczej r. męskiego/żeńskiego:
          ESSERE - dovuto/dovuta, potuto/potuta, voluto/voluta
          Dla liczby mnogiej r. męskiego/żeńskiego:
          ESSERE - dovuti/dovute, potuti/potute, voluti/volute

Ogólna, prosta reguła, która pozwoli uniknąć błędów, brzmi:

Dla DOVERE - POTERE - VOLERE można użyć takiego czasownika posiłkowego, jakiego używa czasownik, który po nich następuje.

Na przykład: ANDARE odmienimy z ESSERE, a zatem towarzyszący mu czasownik modalny również odmieniać możemy z ESSERE:

sono andato - poszedłem, pojechałem
sono voluto andare - chciałem iść/jechać
non sono potuta andare - nie mogłam iść/jechać
non siete dovuti andare - nie musieliście iść/jechać

Z kolei czasownik LEGGERE odmieniający się z AVERE pozwoli na odmianę towarzyszących mu czasowników modalnych z AVERE:

ho letto - przeczytałem/przeczytałam
ho potuto leggere - mogłem/mogłam czytać
non abbiamo voluto leggere - nie chcieliśmy/chciałyśmy czytać
hanno dovuto leggere - musieli/musiały czytać

Ta reguła jest jednak bardzo ogólna i stosowanie jej niekiedy ogranicza możliwość budowania eleganckich i urozmaiconych wypowiedzi.

Dlatego warto znać szczegółowe reguły rządzące niuansami doboru czasowników posiłkowych przy odmianie czasowników modalnych.
Oto one.

1. AVERE i czasowniki przechodnie / verbi transitivi

DOVERE, POTERE i VOLERE - gdy towarzyszą czasownikom przechodnim* - wtedy odmieniają się z AVERE, np.

Marco ha dovuto leggere quel libro.
Marco musiał czytać tę książkę.

Abbiamo potuto vedere la trasmissione.
Mogliśmy zobaczyć transmisję.

Hanno voluto vincere la partita.
Chcieli wygrać mecz.

* Czasowniki przechodnie to takie, które mogą tworzyć stronę bierną, np. Marko czyta książkę - książka jest czytana przez Marka.

2. ESSERE albo AVERE i czasowniki nieprzechodnie / verbi intransitivi

Gdy DOVERE, POTERE i VOLERE towarzyszą czasownikowi nieprzechodniemu**, wtedy do odmiany możemy użyć dowolnie: albo AVERE, albo ESSERE.
A zatem oba zdania poniżej są poprawne:

Siamo dovuti venire fuori dall'ufficio.
Abbiamo dovuto venire fuori dall'ufficio.
Musieliśmy wyjść na zewnątrz biura.

** Czasowniki nieprzechodnie to takie, które nie tworzą strony biernej.

3. AVERE i zaimki MI, TI, SI, CI, VI po czasowniku zrotnym w bezokoliczniku

Do odmiany DOVERE, POTERE i VOLERE z czasownikami zwrotnymi użyjemy AVERE wtedy, gdy zaimki MI, TI, SI, CI, VI stoją za czasownikiem zwrotnym w bezokoliczniku (czyli gdy zaimki tworzą z bezokolicznikiem jedno słowo).

Ho voluto riposarmi.
Chciałem/-am sobie odpocząć.

Abbiamo dovuto svegliarci presto.
Musieliśmy/-łyśmy obudzić się wcześnie.

4. ESSERE i zaimki MI, TI, SI, Ci, VI przed czasownikiem zwrotnym w bezokoliczniku

Do odmiany DOVERE, POTERE i VOLERE z czasownikami zwrotnymi użyjemy ESSERE wtedy, gdy zaimki MI, TI, SI, CI, VI stoją przed czasownikiem zwrotnym w bezokoliczniku.

Laura non si è potuta riposare.
Laura nie mogła sobie odpocząć.
Ci siamo dovuti svegliare presto.
Musieliśmy obudzić się wcześnie.

5. AVERE i czasownik ESSERE w bezokoliczniku stojący za czasownikami modalnymi

DOVERE, POTERE i VOLERE odmienia się z AVERE, jeśli czasownik modalny poprzedza czasownik ESSERE w bezokoliczniku.

Marco ha voluto essere puntuale.
Marco chciał być punktualny.

Abbiamo dovuto essere chiari.
Musieliśmy być klarowni.

Tak zatem:

Ho voluto essere chiara sull'uso degli ausiliari con i verbi modali...
Chciałam być klarowna (wyrazić się jasno) na temat użycia czasowników posiłkowych z czasownikami modalnymi...
Czy mi się to udało? Nie wiem...